Bezpieczny Bank nr 3 (72) 2018, s. 54-86
https://doi.org/10.26354/bb.3.3.72.2018
Aleksandra Jurkowska
Katedra Bankowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie
Uwarunkowania regulacyjne prowadzenia działalności przez banki spółdzielcze w Polsce
Regulatory Prerequisites for Operation Cooperative Banks in Poland in the Post-Crisis Period
Streszczenie
Globalny kryzys finansowy oddziaływał na polskie banki spółdzielcze jedynie w sposób pośredni, jednak po kryzysie sytuacja banków spółdzielczych zaczęła się pogarszać. Na taki stan rzeczy wpływ miały liczne zmiany zachodzące w otoczeniu makroekonomicznym i regulacyjnym. Cele artykułu to prezentacja uwarunkowań regulacyjnych prowadzenia działalności przez banki spółdzielcze w Polsce oraz próba określenia wpływu najbardziej istotnych pokryzysowych regulacji unijnych i krajowych na pozycję konkurencyjną i kierunki ewolucji modelu organizacyjnego rodzimego sektora bankowości spółdzielczej. Analizą objęto wybrane akty unijne i krajowe (pakiet CRDIV/CRR, dyrektywy w sprawie DGS i BRR, PSD2, wewnętrzne przepisy podatkowe). Na podstawie przeprowadzonych analiz sformułowano trzy wnioski: 1) w dotychczasowych rozwiązaniach regulacyjnych przywileje przewidziano głównie dla członków IPS, natomiast w ograniczonym stopniu zastosowano w nich regułę proporcjonalności, 2) przywileje regulacyjne sprawiają, że ewolucja modelu organizacyjnego sektora bankowości spółdzielczej w Polsce w kierunku IPS wydaje się nieunikniona, 3) koopetycja z fintechami i wspólne (np. na poziomie IPS) wejście w segment innowacji technologicznych może przyczynić się do rozbudowania oferty i zwiększenia konkurencyjności polskich banków spółdzielczych.
Słowa kluczowe: bankowość spółdzielcza, instytucjonalne systemy ochrony, pozycja konkurencyjna banków spółdzielczych, regulacje pokryzysowe, zasada proporcjonalności
Abstract
Even though the Polish cooperative banks were affected by the global crisis only indirectly, yet after the crisis their condition has begun to deteriorate. This was the result of numerous changes taking place within the macroeconomic and regulatory environment. This paper is to present the regulatory prerequisites for operation of cooperative banks in Poland in the post crisis period, and to de?ine the impact of crucial post-crisis regulations passed by the EU and the domestic bodies on the competitive position, and the directions in which the organizational model of domestic cooperative banking was to evolve. The analysis comprised of selected EU and domestic legal acts (CRDIV/CRR package, the directives for DGS and BRR, PSD2, and internal tax regulations). Three conclusions were formulated on the basis of the conducted analysis: 1) the regulatory solutions to date envisaged privileges mainly for IPS members, whilst the proportionality principle was applied to a limited extent, 2) regulatory privileges make the evolution of the Polish cooperative banking organizational model towards IPS imminent, 3) coopetition with ?intechs and joint (eg at the IPS level) entry into the segment of technological innovations may contribute to the expansion of the product offering and increasing the copetitiveness of Polish cooperative banks.
Key words: cooperative banking, institutional protection schemes, competitive position of cooperative banks, post-crisis regulations, proportionality principle
Bibliografia
Publikacje zwarte, dokumenty i raporty
Basel III: A Global Regulatory Framework for More Resilient Banks and Banking Systems, Basel Committee on Banking Supervision, Bank for International Settlements, December 2010.
Basel III: International Framework for Liquidity Risk Measurement, Standards and Monitoring, Basel Committee on Banking Supervision, Bank for International Settlements, December 2010.
Basel III: The Net Stable Funding Ratio, Bank for International Settlements, October 2014.
CEE PSD2 Survey: Voice of the Customer, Deloitte, 2018.
European PSD2 Survey: Voice of the Banks, Deloitte, January 2018.
Global FinTech Report. Redrawing the Lines: Fintech’s Growing Influence on Financial Services, PwC, 2017 [cyt.za:] Włoch R., Śledziewska K., Wpływ zmian technologicznych na pracowników sektora bankowego, DELab UW, Warszawa 2018.
Informacja o sytuacji banków spółdzielczych i zrzeszających za lata 2015-III kwartał 2017, UKNF, Warszawa, maj 2016 [maj 2016, maj 2017, październik 2017, grudzień 2017].
Raport bieżący nr 21/2018. Informacja nt. zatwierdzenia Strategii Banku BPS SA oraz Grupy Kapitałowej w perspektywie do 2026 roku, Zarząd Banku Polskiej Spółdzielczości SA, Warszawa, 22 sierpnia 2018 r.
Syntetyczna informacja na temat wpływu podatku od niektórych instytucji finansowych na sytuację banków komercyjnych, UKNF, Warszawa, luty 2018.
Włoch R., Śledziewska K., Wpływ zmian technologicznych na pracowników sektora bankowego, DELab UW, Warszawa 2018.
Wyrok WSA w Poznaniu z dnia 23 listopada 2017 r. (I SA/Po 723/17).
Zasady dotyczące zdolności do pokrywania strat i dokapitalizowania banków o globalnym znaczeniu systemowym objętych procedurą restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Podstawowe ustalenia dotyczące całkowitej zdolności do pokrycia strat (Principles on Loss-absorbing and Recapitalisation Capacity of Globally Systemically Important Banks (G-SIBs) in Resolution, Total Loss-absorbing Capacity (TLAC) Term sheet), Rada Stabilności Finansowej, 9.11.2015.
Artykuły
Dobrzańska A., Michalewicz J., Pokryzysowe regulacje w zakresie systemowo ważnych banków. Koniec problemu TBTF?, „Bezpieczny Bank”, 1 (66)/2017.
Kata R., Zmiany w mikroekonomicznym i sektorowym modelu bankowości spółdzielczej w Polsce, „Roczniki Naukowe”, tom XVIII, zeszyt 4, 2016, Stowarzyszenie Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu.
Kozak S., Stabilność i dochodowość banków spółdzielczych w Polsce w czasie kryzysu rynków finansowych, „Zeszyty Naukowe – Polityki Europejskie, Finanse i Marketing”, Nr 4 (53) 2010.
Zygierewicz M., Dylematy zmian instytucjonalnych w polskim sektorze banków spółdzielczych w świetle nowych europejskich regulacji nadzorczych oraz wyników ekonomicznych sektora, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Lublin-Polonia, Vol. XLVIII,4, Sectio H, 2014.
Zygierewicz M., Prawo: Proporcjonalność w CRDIV/CRR, „Nowoczesny Bank Spółdzielczy”, 02/2018.
Akty prawne i projekty
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniająca dyrektywę 2002/87/WE i uchylająca dyrektywy 2006/48/WE i 2006/49/WE, Dz.Urz. UE z dnia 27 czerwca 2013 r. L 176/338-436.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/49/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie systemu gwarancji depozytów, Dz.Urz. UE z 12 czerwca 2014 r., L 173/149-178.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/EU z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiająca ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych oraz zmieniająca dyrektywę Rady 82/891/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/24/WE, 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2005/56/WE, 2007/36/WE, 2011/35/UE, 2012/30/UE i 2013/36/EU oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 648/2012, Dz.Urz. UE z dnia12 czerwca 2014 r. L173/190-348.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2366 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego, zmieniająca dyrektywy 2002/65/WE, 2009/110/WE, 2013/36/UE i rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 oraz uchylająca dyrektywę 2007/64/WE, Dz.Urz. UE z dnia 23 grudnia 2015 r. L 337/35-127.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2399 z dnia 12 grudnia 2017 r. zmieniająca dyrektywę 2014/59/UE w odniesieniu do stopnia uprzywilejowania niezabezpieczonych instrumentów dłużnych w hierarchii roszczeń w postępowaniu upadłościowym, Dz.Urz. UE z dnia 27 grudnia 2017 r., L 345/96-101.
Raport o stabilności systemu finansowego, NBP, Warszawa, luty 2016 [grudzień 2017].
Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/61 z dnia 10 października 2014 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 w odniesieniu do wymogu pokrycia wypływów netto dla instytucji kredytowych, Dz.Urz. UE z dnia 17 stycznia 2014 r. L 11/1-36.
Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/63 z dnia 21 października 2014 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE w odniesieniu do składek ex ante wnoszonych na rzecz mechanizmów finansowania restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, Dz.Urz. UE z dnia 17 stycznia 2015 r. L 11/44-64.
Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2016/1450 z dnia 23 maja 2016 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych określających kryteria dotyczące metody ustalania wysokości minimalnego wymogu w zakresie funduszy własnych i zobowiązań kwalifikowalnych, Dz.Urz. UE z dnia 3 września 2016 r. L 237/1-9.
Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2018/389 z dnia 27 listopada 2017 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2366 w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących silnego uwierzytelniania klienta i wspólnych i bezpiecznych otwartych standardów komunikacji, Dz.Urz. UE z 13 marca 2018 r., L 69/23-43.
Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 27 grudnia 2016 r. w sprawie sposobu określania profilu ryzyka banków i oddziałów banków zagranicznych oraz uwzględniania tego profilu w wyznaczaniu składek na fundusz gwarancyjny banków, Dz.U. z 2017 r., poz. 40.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012, Dz.Urz. UE z dnia 27 czerwca 2013 r. L 176/1-337.
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 680/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. ustanawiające wykonawcze standardy techniczne dotyczące sprawozdawczości nadzorczej instytucji zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013, Dz.Urz. UE z dnia 28 czerwca 2016 r., L 191/1-1861.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/751 z dnia 29 kwietnia 2015 r. w sprawie opłat interchange w odniesieniu do transakcji płatniczych realizowanych w oparciu o kartę, Dz.Urz. UE z dnia 19 maja 2015 r., L 123/1-15.
Ustawa po podatku dochodowym od osób prawnych, Dz.U. z 1992 r. Nr 21, poz. 86 z późn. zm.
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz.U. z 2015 r. poz. 128 z późn. zm.,
Ustawa z dnia 7 grudnia 2000 r. funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających, art. 2 pkt 2, stanowiąca załącznik do obwieszczenia Marszałka Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 19 października 2016 r., Dz.U. z 2016 r., poz. 1826, wersja ujednolicona.
Ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających, Dz.U. z 2015 r., poz. 1166.
Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym, Dz.U. z 2015 r., poz. 1513.
Ustawa z dnia 15 stycznia 2016 r. o podatku od niektórych instytucji finansowych, Dz.U. z 2016 r. poz. 68.
Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji, Dz.U. z 2016 r., poz. 996.
Ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2016 r., poz. 1997.
Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2018 r., poz. 1075.
Wniosek. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniająca dyrektywę 2013/36/UE w odniesieniu do podmiotów wyłączonych, finansowych spółek holdingowych, finansowych spółek holdingowych o działalności mieszanej, wynagrodzeń, środków i uprawnień nadzorczych oraz środków ochrony kapitału, Komisja Europejska, Bruksela, dnia 23.11.2016, COM(2016) 854 final, 2016/0364 (COD).
Wniosek. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniające rozporządzenie (UE) nr 575/2013 w odniesieniu do wskaźnika dźwigni, wskaźnika stabilnego finansowania netto, wymogów w zakresie funduszy własnych i zobowiązań kwalifikowalnych, ryzyka kredytowego kontrahenta, ryzyka rynkowego, ekspozycji wobec kontrahentów centralnych, ekspozycji wobec przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania, dużych ekspozycji, wymogów w zakresie sprawozdawczości i ujawniania informacji oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012, Komisja Europejska, Bruksela, dnia 23.11.2016, COM(2016) 850 final, 2016/0360 (COD).
Źródła internetowe
Banki planują upadłość, żeby jej uniknąć, „Polska2041”, 23 grudnia 2017 r., http://www.polska2041.pl/finanse/news-banki-planuja-upadlosc-zeby-jej-uniknac,nId,2481533 (01.05.2018).
https://interpretacje-podatkowe.org/przychod/0115-kdit2-3-4010-352-2017-2-ps (11.05.2018).
https://polishapi.org/dokumentacja-standardu/ (08.05.2018).
https://www.eba.europa.eu/-/eba-updates-list-of-cet1-instruments (22.04.2018).
https://www.knf.gov.pl/crd/pakiet_crd4_banki_spoldzielcze.html (19.02.2017).
https://www.podatki.biz/interpretacje/0391700.txt (11.05.2018).
http://oszczednoscionline.pl/ranking-lokat/ (11.01.2018).
KIR dostarczy usługi wspierające standard Polish API, https://www.kir.pl/o-nas/aktualnosci/kir-dostarczy-uslugi-wspierajace-standard-polish-api,217.html (08.05.2018).
Komunikat z 375. posiedzenia Komisji Nadzoru Finansowego w dniu 21 listopada 2017 r., https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Komunikat_KNF_21_11_2017_60170.pdf (22.04.2018).
Metodyka wyznaczania poziomu MREL, https://testbfgpl.bfg.pl/2017/07/21/metodologia-wyznaczania-poziomu-mrel-dla-bankow-komercyjnych/ (01.05.2018).
O PolishAPI, https://polishapi.org/ (08.05.2018).
Poczet upadłych banków polskich, https://www.bankier.pl/wiadomosc/Poczet-upadlych-bankow-polskich-Infografika-7482432.html (12.05.2018).
Projekt ustawy o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji oraz niektórych innych ustaw, https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12308153 (10.05.2018).
Ramotowski J., MREL będzie wyzwaniem dla banków i regulatorów, „Obserwator Finansowy”, 10.01.2018, https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/bankowosc/mrel-bedzie-wyzwaniem-dla-bankow-i-regulatorow/ (10.05.2018).
Ramotowski J., Skomplikowane regulacje na najtrudniejsze bankowe sytuacje, „Obserwator Finansowy”, 17 października 2017 r., https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/bankowosc/skomplikowane-regulacje-na-najtrudniejsze-bankowe-sytuacje/ (01.05.2018).
Raport Metrohouse i Expandera, lipiec 2017 [cyt.za] D. Słomski, Marże banków najwyższe od lat. Na coraz droższe kredyty chętnych i tak nie brakuje, https://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/kredyty-mieszkaniowe-hipoteczne,163,0,2346403.html (11.05.2018).
SGB chce stworzyć akcelerator biznesu, wyzwaniem jest fintech, https://www.money.pl/gielda/wiadomosci/artykul/sgb-chce-stworzyc-akcelerator-biznesu-,136,0,2406792.html (22.09.2018).
Sokal Z., Uwarunkowania wyznaczania składek na 2017 r., Warszawa, 26 września 2016 r., https://testbfgpl.bfg.pl/wp-content/uploads/2016/11/skladki_na_2017_r._bs-1.pdf (01.05.2017).
Standard TLAC Holdings. Amendments to the Basel III Standard on The Definition of Capital, Basel Committee on Banking Supervision, BIS, 2016, https://www.bis.org/bcbs/publ/d387.pdf (09.12.2017).
Uchwała nr 67/2016 Rady Bankowego Funduszu Gwarancyjnego z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie określenia szczegółowych zasad ustalania składek na fundusz przymusowej restrukturyzacji banków z późn.zm., https://testbfgpl.bfg.pl/uchwala-nr-672016-szczegolowe-zasady-ustalania-skladek-na-fundusz-przymusowej-restrukturyzacji-bankow/ (30.04.2018).
Pełny tekst artykułu w pdf:
