Bezpieczny Bank nr 3 (72) 2018, s. 24-53
https://doi.org/10.26354/bb.2.3.72.2018
Błażej Lepczyński
Wydział Zarządzania na Uniwersytecie Gdańskim
Eugeniusz Gostomski
Wydział Ekonomiczny na Uniwersytecie Gdańskim
Tendencje rozwojowe oraz sytuacja ekonomiczna niemieckiego i polskiego sektora bankowości spółdzielczej w latach 2010–2017 – analiza porównawcza
Development and Financial Situation of Cooperative Banking Sector in Poland and Germany between 2010–2017 – Comparative Analysis
Streszczenie
Przedmiotem badań podjętych w artykule był sektor bankowości spółdzielczej w Niemczech i w Polsce. Celem badania było określenie podstawowym podobieństw i różnic w procesach rozwojowych oraz w sytuacji ekonomicznej obu sektorów bankowych w latach 2010–2017. Szczególnie interesujące było pytanie, jak duże są rozbieżności i w jakich obszarach występują. W badaniu wykorzystano metodę analizy porównawczej. Badano zmiany w liczbie banków, dynamikę sumy bilansowej, wielkość zatrudnienia, liczbę placówek i członków. Sytuację ekonomiczną oceniono na podstawie kryteriów efektywności finansowej, adekwatności kapitałowej i płynności. W toku badań stwierdzono stosunkowo duże różnice w procesach rozwojowych w obrębie zmian w liczbie banków, placówek bankowych i zatrudnienia. Odmienne tendencje występują również w zakresie rozwoju bazy członkowskiej. Różnice między niemieckimi i polskimi bankami spółdzielczymi zidentyfikowano także w zakresie efektywności i bezpieczeństwa finansowego, ale nie były one znaczące. W obu sektorach poprawiła się wydajność pracy, ale w Niemczech było to w większym stopniu wynikiem spadku liczby banków niż wzrostu wartości aktywów. Główną konkluzją wynikającą z badań jest stwierdzenie, że niemieckie banki spółdzielcze, w przeciwieństwie do banków polskich, w latach 2010–2017 przechodziły proces głębszej restrukturyzacji i konsolidacji, pomimo podobnych uwarunkowań zewnętrznych.
Słowa kluczowe: resolution, banki spółdzielcze, rozwój, efektywność, bezpieczeństwo finansowe
Abstract
German and polish cooperative banking sector was the study subject. The aim of our reasearch was to determine the most important differences and similarities in the development processes and in economic situation between Polish and German cooperative banks in the period between 2010–2017. The research method used in our study was the comparative analysis of banking systems. We examined changes in the number of banks, the dynamics of the balance sheet, the number of branches, the number of employees and members, financial efficiency, capital adequacy and liquidity of cooperative banks. The obtained results of this study show relatively large differences in development processes within changes in the number of banks and bank branches. Different trends also occur in the development of the membership base. Smaller differences were identified in terms of financial efficiency and financial stability. Productivity improved in both sectors, however in Germany this was due to the decline in the number of banks rather than the increase in the value of assets. The main conclusion from the research is the statement that German cooperative banks in 2010–2017 went through a process of deeper restructuring and consolidation than Polish cooperative banks.
Key words: cooperative banks, growth, efficiency, financial stability
Bibliografia
Alińska A., Bankowość spółdzielcza w krajach Unii Europejskiej, Twigger, Warszawa, 2002.
Arts V., Aktuelle Herausforderungen für Genossenschaftsbanken: Eine Analyse der Umwelt, Arbeitspapiere 163, University of Münster, Institute for Cooperatives, 2016.
Arts V., Zielsetzungen und Fusionserfolg, Public Relation, marketing itern 2_2016.
Bagieński S., Wartość aktywów banków spółdzielczych a ich sytuacja finansowa, Roczniki Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, T. 100, z. 2, 2013.
Behr P., R. H. Schmidt, The German Banking System: Characteristics and Challenges, White Paper No. 32, House of Finance, Policy Center, 2015.
Biasin M., The German Cooperative Banks. An Economic Overview [w:] S. Karafolas, Credit Cooperative Institutions in European Countries, Springer, 2016.
Dąbkowska A., Fuzje i przejęcia w niemieckim sektorze bankowym w latach 1997-2002, Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej nr 110, 2015.
Dąbkowska A., Struktura i rola systemu bankowego Republiki Federalnej Niemiec w gospodarce, Roczniki Ekonomii i Zarządzania, Tom 6 (42), numer 2, 2014.
Detzer D., Dodig N., Evans T., Hein E., Herr H., Prante F., The German Financial System and the Financial and Economic Crisis, Financial and Monetary Policy Studies 45, 2017, Springer.
Flejterski S., Romiszewska I., Niemiecki system bankowy. Wnioski dla Polski, Twigger, Warszawa, 2004.
Fröhlich, Die genossenschaftliche FinanzGruppe im Spannungsfeld von Digitalisierung, Regulierung und Niedrigzins, Bundesverband der Deutschen Volksbanken und Raiffeisenbanken – BVR, 18. Januar 2016,Münster,http://www.wiwi.uni-muenster.de/06/nd/fileadmin/wpg/ws1516/material/Froehlich_Vortrag.pdf (dostęp: 10.10.2018).
Golec M., Baza członkowska jako atrybut społecznego wymiaru działalności banków spółdzielczych w Polsce, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 478, 2017.
Godlewski A., Niemieckie banki przegrywają z fintechową konkurencją, www.obserwatorfinansowy.pl, 21.06.2017.
Gostomski E., Bankowość spółdzielcza w Niemczech: Niemiecka Finanzgruppe w systemie ochrony instytucjonalnej, NBS, 2014/09.
Gostomski E., Spółdzielczy sektor bankowy w Niemczech [w:] pr. pod red. A. Szelągowskiej, Współczesna bankowość spółdzielcza, CeDeWu, Warszawa, 2011.
Gostomski E., Zmiany strukturalne i umacnianie się pozycji konkurencyjnej banków spółdzielczych w Niemczech [w:] pr. zb. pod red. J. L. Bednarczyk, K. J. Sadurski, Banki spółdzielcze wobec wyzwań współczesnego rynku, Instytut Naukowo-Wydawniczy Spatium, Radom, 2016.
Gostomski, Zapowiedź fuzji niemieckich banków zrzeszających lokalne banki spółdzielcze, NBS 2016/02.
Groeneveld H., Governance of European Cooperative Banks: Overview, Issues and Recommendations, Working Paper, TIAS School for Business and Society, September 2015.
Groeneveld H., Snapshot of European Co-operative Banking 2017, TIAS School for Business and Society, 2017.
Hackethal A., Inderst R., Auswirkungen der Regulatorik auf kleinere und mittlere Banken am Beispiel der deutschen Genossenschaftsbanken, Gutachten im Auftrag des Bundesverbandes der Deutschen Volksbanken und Raiffeisenbanken – BVR, 2015.
Hüfner F., The German Banking System: Lessons from the Financial Crisis, OECD Economics Department Working Papers, No. 788, OECD Publishing, Paris. http://dx.doi.org/10.1787/5kmbm80pjkd6-en.
Informacja o sytuacji banków spółdzielczych i zrzeszających w 2017 r., Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa, maj 2018 r.
Jovanović T., Voigt K-I., Die Auswirkungen der Digitalisierung auf das Geschäftsmodell der Genossenschaftsbanken, Zeitschrift für das gesamte Genossenschaftswesen, Volume 66, Issue 2, 2016.
Jurek M., Model biznesowy banków spółdzielczych w Polsce – ryzyko i wyzwania, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 347, 2014.
Kasiewicz S., Kurkliński L., Raport na temat respektowania zasady proporcjonalności w spółdzielczym sektorze bankowym (badania 2016-2017), materiał powielony, Ośrodek Badań i Analiz Systemu Finansowego ALTERUM, Warszawa, 2017.
Kata R., Zmiany w mikroekonomicznym i sektorowym modelu bankowości spółdzielczej w Polsce, Stowarzyszenie Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, Roczniki Naukowe, Tom XVIII, zeszyt 4, 2016.
Kata R., Efektywność ekonomiczno-finansowa banków spółdzielczych w warunkach niskich stóp procentowych, Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, tom XIX, zeszyt 4, 2017.
Kil K., Miklaszewska E., Analiza czynników wpływających na stabilność banków spółdzielczych w okresie pokryzysowym, Problemy Zarządzania, vol. 13, nr 3 (55), t. 2.
Kil K., Makowiec A., Trójfilarowy model bankowości niemieckiej i pozycja banków spółdzielczych [w:] Modele bankowości spółdzielczej na rynku europejskim i ich ewolucja w okresie pokryzysowym. Wnioski dla Polski, pr. zb. pod red. nauk. L. Kurklińskiego, E. Miklaszewskiej, ALTERUM Ośrodek Badań i Analiz Systemu Finansowego, WIB, Warszawa 2017.
Korzeniowska A., Węcławski J., Sektor bankowy Niemiec [w:] pr. zb. pod red. nauk. J. Cichego, B. Puszer, Sektory bankowe w Unii Europejskiej, Prace Naukowe, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, 2016.
Kotowicz A., Raport o sytuacji banków w 2012 r., UKNF, Warszawa, 2013.
Kotowicz A., Raport o sytuacji banków w 2013 r., UKNF, Warszawa, 2014.
Kotowicz A., Raport o sytuacji banków w 2017 r., UKNF, Warszawa, 2018.
Kotowicz, Raport o sytuacji banków w 2014 r., UKNF, Warszawa, 2014.
Kulawik J., Bankowość spółdzielcza w Niemczech, Bank, nr 3, 1997.
Kurkliński L. oraz zespół ALTERUM, Wyzwania bankowości spółdzielczej w Polsce. Szanse i zagrożenia, prezentacja, Ośrodek Badań i Analiz Systemu Finansowego, Warszawski Instytut Bankowości, Józefów 2018.
Lepczyński B., Perspektywy bankowości spółdzielczej, prezentacja wygłoszona podczas konferencji pt. Banki spółdzielcze w nowym otoczeniu społeczno-gospodarczym, 24-25 maja 2018 r., NBP, Kraków.
Maurer T., Erfolgsfaktoren von Genossenschaftsbanken: Eine Analyse auf Basis von Jahresabschlüssen und regionalen Wirtschaftsdaten, Springer Gabler, 2016.
Mayer M., Dividendenpolitik der Volks- und Raiffeisenbanken. Eine Analyse im Zuge der Nierdrigzinspolitik der Europäischen Zentralbank, SpringerGabler, 2018.
Meyer M., Analyse der quantitativen Entwicklung der Dividendenpolitik der Volks- und Raiffeisenbanken in Deutschland im Zuge der Niedrigzinspolitik der Europäischen Zentralbank, CWG-Dialog 02/18.
Modele bankowości spółdzielczej na rynku europejskim i ich ewolucja w okresie pokryzysowym. Wnioski dla Polski, pr. zb. pod red. nauk. L. Kurklińskiego, E. Miklaszewskiej, ALTERUM Ośrodek Badań i Analiz Systemu Finansowego, WIB, Warszawa 2017.
Non-performing loans in the Banking Union. Stocktaking and challenges, European Parliament, 2018
Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za 2016 r., Narodowy Bank Polski, Warszawa, grudzień 2017 r.
Raport roczny 2017, Europejski Bank Centralny.
Rozwój systemu finansowego w Polsce w 2016 r., NBP, Warszawa 2017.
Schätzle D., Impacts of Basel III capital regulation to German co-operative banks An empirical analysis based on a balance sheet simulation, https://v3.globalcube.net/clients/eacb/content/medias/publications/research/Young_Researchers_Award/2nd_Young_researchers_award/Schaetzle_Dominik_Impacts_of_Basel_III_capital_regulation_to_German_co-operative_banks.pdf
Schmidt R., Passt das deutsche Dreisäulensystem in eine zunehmend harmonisierte Bankenstruktur für Europa? „SAFE Policy Letter“ No. 65.
Semder H., Heinrich B., Cooperative Banking Sector Germany, RatingsDirect, S&P Global Rating, February 2018.
Siudek T., Systemy bankowości spółdzielczej w wybranych krajach Unii Europejskiej, Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 63, 2007.
Szambelańczyk J., Rola Banku Zrzeszającego po utworzeniu Zrzeszeniowego Systemu Ochrony Instytucjonalnej, Bank Spółdzielczy nr 2/585, cyt. za: https://bs.net.pl/wokol-sektora-finansowego/rola-banku-zrzeszajacego-po-utworzeniu-zrzeszeniowego-systemu-ochrony.
Syntetyczna informacja o podziale zysku wypracowanego przez banki spółdzielcze w 2017 r., Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, Warszawa, 2018.
The performance of German credit institutions in 2016, “Monthly Report” September 2017.
Unijne wsparcie dla młodych rolników powinno być lepiej ukierunkowane, tak aby zapewniało rzeczywisty wkład w wymianę pokoleń, sprawozdanie specjalne, Europejski Trybunał Obrachunkowy, nr 10, 2017.
Artykuły prasowe
Kunz A., So viel Rendite bringen Genossenschaften,
https://www.welt.de/finanzen/geldanlage/article120011245/So-viel-Rendite-bringen-Genossenschaften.html.
Studie: Sparkassen und Genossenschaftsbanken nehmen FinTechs nicht als Bedrohung wahr, https://www.it-finanzmagazin.de/studie-sparkassen-und-genossenschaftsbanken-nehmen-fintech-nicht-als-bedrohung-wahr-58799/
Dokumenty prawne
Ustawa z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających, Dz. U. z 2018 r. poz. 613.
Materiały internetowe
https://www.bvr.de/jahresberichte/2017_jahresbericht_3.html#geschaeftsentwicklung-2017-2 (dostęp: 25.09.2018).
DZ Bank, Corporate presentation, www.dzbank.pl (dostęp: 29.10.2018)
https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/Wirtschaftsbereiche/LandForstwirtschaftFischerei/LandwirtschaftlicheBetriebe/Tabellen/BetriebsgroessenstrukturLandwirtschaftlicheBetriebe.html. (dostęp: 10.10.2018).
http://v3.globalcube.net/clients/eacb/content/medias/key_figures/final_eacb-tias_2016_key_statistics.pdf. (dostęp: 10.10.2018).
https://www.it-finanzmagazin.de/studie-sparkassen-und-genossenschaftsbanken-nehmen-fintech-nicht-als-bedrohung-wahr-58799/ (dostęp: 10.10.2018).
https://www.bvr.de/jahresberichte/2017_jahresbericht_3.html#c-ergebnisse-2017 (dostęp: 29.10.2018).
https://www.bvr.de/jahresberichte/2015_jahresbericht_3.html#c-ergebnisse-2015 (dostęp: 29.10.2018).
Pełny tekst artykułu w pdf:
