IRRD w pytaniach i odpowiedziach

IRRD w pytaniach i odpowiedziach

Użyte w niniejszym materiale określenia oznaczają:

• IRRD, dyrektywa IRR – dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2025/1 z dnia 27 listopada 2024 r. w sprawie ustanowienia ram na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji oraz zmieniającą dyrektywy 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2007/36/WE, 2014/59/UE i (UE) 2017/1132 oraz rozporządzenia (UE) nr 1094/2010, (UE) nr 648/2012, (UE) nr 806/2014 i (UE) 2017/1129 (Dz.Urz. UE L, 2025/1, 8.1.2025)
• resolution – restrukturyzację i uporządkowaną likwidację w odniesieniu do zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji
• organ resolution – organ do spraw restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, o którym mowa w art. 3 IRRD
• dyrektywa Wypłacalność II (Solvency II) – dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/138/WE z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Wypłacalność II) (Dz.Urz. UE L 335 z 17.12.2009, s. 1 ze zm.)

Poniższy materiał ma jedynie charakter informacyjny i ma za zadanie przybliżyć wybrane zagadnienia z zakresu resolution. Ramy prawne restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji stanowią przepisy IRRD.

1. Czym jest resolution?

Resolution jest mechanizmem pozwalającym uniknąć niekontrolowanej upadłości podmiotu oraz jej negatywnego wpływu na gospodarkę, system finansowy i społeczeństwo. Pozwala na uzdrowienie podmiotu znajdującego się w złej sytuacji finansowej lub na jego uporządkowane wyjście z rynku. Ratowanie podmiotu nie powinno wiązać się z wykorzystaniem pieniędzy podatników, stąd państwa członkowskie UE powołują krajowe organy resolution. Resolution od ok. dekady jest stosowane w bankowości, a dzięki dyrektywie IRR będzie mogło być stosowane również w ubezpieczeniach. Resolution wykorzystuje się tylko w stosunku do podmiotów na skraju upadłości (FOLTF – failing or likely to fail).

2. Jakie są cele resolution?

Cele resolution to:

• ochrona zbiorowego interesu ubezpieczających, beneficjentów i osób występujących z roszczeniem,
• utrzymywanie stabilności finansowej, w szczególności przez zapobieganie efektowi domina oraz przez utrzymanie dyscypliny rynkowej,
• zapewnienie ciągłości funkcji krytycznych,
• ochrona finansów publicznych przez ograniczenie do minimum korzystania z nadzwyczajnego publicznego wsparcia finansowego.

3. Gdzie można zapoznać się z pełną treścią IRRD?

Wersja angielska:

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=OJ:L_202500001
Wersja polska:

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=OJ:L_202500001

4. Jakie podmioty obejmuje IRRD? Czy są jakieś wyjątki w stosunku do zakładów ubezpieczeń?

Dyrektywa IRR dotyczy:

1. zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, które mają siedzibę w UE i są objęte zakresem art. 2 dyrektywy Wypłacalność II;
2. dominujących zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji mających siedzibę w Unii;
3. ubezpieczeniowych spółek holdingowych i finansowych spółek holdingowych o działalności mieszanej, które mają siedzibę w Unii;
4. dominujących ubezpieczeniowych spółek holdingowych i dominujących finansowych spółek holdingowych o działalności mieszanej w państwie członkowskim UE;
5. unijnych dominujących ubezpieczeniowych spółek holdingowych i unijnych dominujących finansowych spółek holdingowych o działalności mieszanej;
6. oddziałów zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, które mają siedzibę w państwie trzecim i które spełniają warunki określone w art. 75–80 IRRD.

Dyrektywa IRR ustanawia również zasady i procedury dotyczące tzw. dostawców usług podstawowych, gdy dany zakład zostaje objęty resolution. Dostawca usług podstawowych to podmiot, który dostarcza towary lub świadczy usługi, takie jak usługi informatyczne, usługi użyteczności publicznej oraz wynajem, obsługa i utrzymanie pomieszczeń, niezbędne do utrzymania ciągłości działalności zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji lub niezbędne do zapewnienia ciągłości ochrony ubezpieczeniowej, i który to podmiot jest częścią tej samej grupy co ten zakład.

Ponadto, małe i niezłożone zakłady nie podlegają wymogom w zakresie planowania naprawy prewencyjnej, chyba że organ nadzoru uzna, że taki zakład stanowi szczególne ryzyko na szczeblu krajowym lub regionalnym. „Mały i niezłożony zakład” oznacza mały i niezłożony zakład zgodnie z definicją w art. 13 pkt 10a dyrektywy Wypłacalność II. Małe i niezłożone zakłady nie podlegają również wymogom w zakresie planowania restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, chyba że organ ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji uzna, że taki zakład stanowi szczególne ryzyko na szczeblu krajowym lub regionalnym.

Stosując wymogi IRRD i poszczególne instrumenty będące do dyspozycji organów w odniesieniu do wyżej wymienionego podmiotu, organy uwzględniają charakter działalności tego podmiotu, jego strukturę akcjonariatu, formę prawną, profil ryzyka, wielkość, status prawny i wzajemne powiązania z innymi instytucjami lub z systemem finansowym ogółem, a także zakres i stopień złożoności działalności podmiotu.

5. Kiedy IRRD wejdzie w życie?

Dyrektywa IRR wejdzie w życie dwudziestego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, co miało miejsce 8 stycznia 2025 r. Do 29 stycznia 2027 r. kraje UE powinny przyjąć przepisy niezbędne do wykonania dyrektywy IRR.

6. Czym są plany restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (ang. resolution plans)?

Plan resolution przewiduje działania w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, które organ resolution może podjąć w sytuacji, gdy zakład ubezpieczeń lub zakład reasekuracji spełniają warunki uruchomienia procedury resolution, o których mowa w odpowiednich przepisach IRRD. Zgodnie z dyrektywą IRR,  plan restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji sporządza organ resolution po konsultacji z organem nadzoru.

Przepisy dyrektywy IRR zawierają szereg uregulowań prawnych dotyczących planów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, w tym określają elementy, które muszą zostać zawarte w planie.

7. Jakie są przesłanki podjęcia działań w ramach resolution?

IRRD wskazuje, że podjęcie działań w ramach resolution możliwe jest po spełnieniu następujących przesłanek:

• zakład ubezpieczeń lub zakład reasekuracji znajdują się na progu upadłości lub są zagrożone upadłością (FOLTF – ang. failing or likely to fail). Okoliczności, które powodują, że dany zakład uznaje się za spełniający ten warunek opisane są w art. 19 ust. 4 IRRD.
• nie istnieje rozsądne prawdopodobieństwo, by jakiekolwiek alternatywne środki sektora prywatnego lub działania nadzorcze mogły w rozsądnym czasie zapobiec upadłości zakładu,
• działanie w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji jest konieczne w interesie publicznym (patrz pytanie 8).

8. Jak rozumiany jest „interes publiczny”?

Konieczność działania w interesie publicznym jest jednym z warunków, które mają kluczowe znaczenie dla określenia czy zakład powinien zostać poddany resolution czy zostać zlikwidowany w ramach standardowego postępowania upadłościowego.

Zgodnie z art. 19 ust. 5 dyrektywy IRR, „działanie w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji leży w interesie publicznym, jeżeli działanie takie jest konieczne do osiągnięcia co najmniej jednego z celów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji i jest proporcjonalne do tych celów, a przeprowadzenie likwidacji zakładu w ramach standardowego postępowania upadłościowego, w tym przy wykorzystaniu ubezpieczeniowych systemów gwarancyjnych mających zastosowanie do tego zakładu, jeżeli warunki przeprowadzenia standardowego postępowania upadłościowego są spełnione, nie umożliwiłaby osiągnięcia tych celów w takim samym stopniu.”

Do interesu publicznego nawiązuje również art. 9 ust. 2 dyrektywy IRR, który określa warunki tworzenia planów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w sposób następujący:

„Organy ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji sporządzają plany restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji dla zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, w odniesieniu do których oceniają, że jest bardziej prawdopodobne – w porównaniu z innymi zakładami objętymi ich kompetencjami – że działanie w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji byłoby w interesie publicznym, zgodnie z art. 19 ust. 5, w przypadku upadłości danego zakładu (…).”

Do interesu publicznego nawiązują również przepisy IRRD, dotyczące możliwości przeprowadzenia skutecznej restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (ang. resolvability assessment).

9. Czym są funkcje krytyczne?

Funkcje krytyczne to takie funkcje zakładu ubezpieczeń, których (jeśli dany zakład je wykonuje) występowanie i zapewnienie ciągłości jest jednym z celów resolution. Zgodnie z definicją zawartą w IRRD, funkcje krytyczne to „działania, usługi lub operacje wykonywane przez zakład ubezpieczeń lub zakład reasekuracji na rzecz osób trzecich, których to działań, usług lub operacji nie można zastąpić w rozsądnym terminie ani po rozsądnych kosztach oraz w przypadku których niezdolność zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji do wykonywania tych działań, usług lub operacji mogłaby mieć znaczący wpływ na system finansowy lub gospodarkę realną w co najmniej jednym państwie członkowskim, w tym w szczególności wpływ wynikający ze skutków dla dobrobytu społecznego dużej liczby ubezpieczających, beneficjentów lub osób poszkodowanych, lub z zakłóceń systemowych lub utraty ogólnego zaufania do świadczenia usług ubezpieczeniowych”.

10. Jakie są instrumenty resolution?

Instrumenty resolution są następujące:

• instrument wygaszania portfela przy zachowaniu wypłacalności (ang. solvent run-off);
• instrument zbycia działalności (ang. sale of business);
• instrument zakładu pomostowego (ang. bridge undertaking);
• instrument wydzielenia aktywów i zobowiązań (ang. asset and liability separation);
• instrument umorzenia lub konwersji (ang. write-down or conversion).

Organ resolution może stosować instrumenty resolution indywidualnie lub w dowolnej kombinacji, z wyjątkiem instrumentu wydzielenia aktywów i zobowiązań, który stosuje się tylko w połączeniu z innym instrumentem resolution.

Przepisy IRRD określają szereg ogólnych zasad, zgodnie z którymi należy podejmować działanie w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, a zatem dotyczących także stosowania instrumentów resolution. W szczególności warto zauważyć, że akcjonariusze jednostki objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją ponoszą straty w pierwszej kolejności, zaś po akcjonariuszach straty ponoszą wierzyciele tej jednostki zgodnie z kolejnością zaspokajania roszczeń na mocy standardowego postępowania upadłościowego, z wyjątkiem przypadków określonych w IRRD. Akcjonariusz, w rozumieniu IRRD, to posiadacz instrumentów właścicielskich.

11. Czym jest zasada niepogarszania sytuacji wierzycieli (ang. „no creditor worse off principle”, NCWO)?

Zasada niepogarszania sytuacji wierzycieli mówi o tym, że w ramach resolution żaden akcjonariusz ani wierzyciel nie może ponieść większej straty niż ta, którą poniósłby w przypadku gdyby zakład ubezpieczeń lub zakład reasekuracji zostały zlikwidowane w ramach standardowego postępowania upadłościowego. Jeśli akcjonariusz lub określony w dyrektywie podmiot (wierzyciel) ponieśli większe straty niż te, które ponieśliby w przypadku standardowego postępowania upadłościowego, są uprawnieni do otrzymania rekompensaty w wysokości kwoty stwierdzonej różnicy. Zgodnie z IRRD akcjonariusz to posiadacz instrumentów właścicielskich. Zasada ta powinna być stosowana w procesie resolution na rynku ubezpieczeniowym.

12. Czym jest kolegium ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (ang. resolution college)?

Kolegia ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji są powoływane przez grupowe organy resolution do koordynacji współpracy pomiędzy organami resolution w innych krajach UE, w których działają ubezpieczyciele należący do danej grupy. Do ich zadań należy w szczególności zapewnienie ram na potrzeby przepływu informacji, opracowania grupowych planów resolution, oceny możliwości przeprowadzenia skutecznej restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do grupy. W skład kolegiów poza grupowym organem resolution wchodzą m.in. odpowiednie organy nadzoru i organy resolution. Szczegóły dot. kolegiów zawarte są w art. 70 i 71 IRRD oraz w art. 17 dot. wspólnych decyzji.

13. Czym jest grupowy organ resolution?

Jest to organ ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w państwie członkowskim, w którym znajduje się organ sprawujący nadzór nad grupą.

14. Czy IRRD oznacza nowe wymogi kapitałowe dla zakładów ubezpieczeń?

Nie. Wymogi kapitałowe nie zmieniają się.

15. Czy IRRD oznacza nowe wymogi sprawozdawcze dla zakładów ubezpieczeń lub zakładów reasekuracji?

Implementacja IRRD będzie wiązała się z nowymi wymogami sprawozdawczymi dla zakładów ubezpieczeń w zakresie koniecznym do uzyskania danych specyficznych dla procesu resolution, jak na przykład dane niezbędne do oceny funkcji krytycznych czy interesu publicznego. Należy podkreślić, że nowe wymogi sprawozdawcze związane z procesem resolution są tworzone z zachowaniem zasady, by nie powielać wymogów w zakresie danych już raportowanych. Zgodnie z obecnymi w IRRD przepisami dotyczącymi proporcjonalności istnieją przypadki, w których zakłady ubezpieczeń lub zakłady reasekuracji mogą podlegać węższym wymogom raportowym.

16. Czy IRRD oznacza inne wymagania względem zakładów stosujących modele wewnętrzne?

Stosowanie modelu wewnętrznego przez zakład ubezpieczeń nie ma wpływu na zakres wymagań sprawozdawczych do celów resolution.

17. Które zakłady są objęte obowiązkiem sporządzenia dla nich planów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (resolution)?

Obowiązkiem przygotowania planów resolution objęte są zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji w odniesieniu do których organ resolution ocenia, że:

• jest bardziej prawdopodobne, w porównaniu z innymi zakładami, że działanie w ramach resolution byłoby w interesie publicznym (w rozumieniu IRRD) w przypadku upadłości danego zakładu lub
• pełnią one funkcję krytyczną.

W ocenie, dla których zakładów sporządzony będzie plan resolution uwzględnia się co najmniej konieczność osiągnięcia celów resolution oraz m.in. wielkość zakładu, jego model biznesowy, profil ryzyka, wzajemne powiązania, substytucyjność i w szczególności prowadzaną przez niego działalność transgraniczną.

Przepis art. 9 ust. 2 dyrektywy IRR wskazuje również jaka część rynku ubezpieczeń i reasekuracji powinna być objęta planami resolution, tj. organy resolution zapewniają, aby co najmniej 40 % rynku ubezpieczeń na życie oraz reasekuracji w zakresie ubezpieczeń na życie w danym państwie członkowskim oraz 40% jego rynku ubezpieczeń innych niż ubezpieczenia na życie oraz reasekuracji w zakresie ubezpieczeń innych niż ubezpieczenia na życie) przy czym udział w rynku ubezpieczeń na życie opiera się na rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych brutto, a udział w rynku ubezpieczeń innych niż ubezpieczenia na życie opiera się na składkach przypisanych brutto) podlegało wymogom dotyczącym planowania restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.

Małe i niezłożone zakłady nie podlegają wymogom w zakresie planowania restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, chyba że organ resolution uzna, że taki zakład stanowi szczególne ryzyko na szczeblu krajowym lub regionalnym.