Bezpieczny Bank nr 1 (78) 2020, s. 9-22
https://doi.org/10.26354/bb.1.1.78.2020
Marek Ratajczak
ORCID: 0000-0003-3671-4227
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, profesor, kierownik Katedry Makroekonomii i Badań nad Rozwojem w Instytucie Ekonomii
Państwo a finansjalizacja
The state and financialisation
Streszczenie
Finansjalizacja dotyczy dynamicznych i coraz bardziej złożonych procesów zachodzących w sferze społeczno-ekonomicznej. Procesy te wynikają ze zmian, jakie dokonują się w sektorze prywatnym, a równocześnie z działalności państwa, wypełniającego zarówno funkcje własnościowe w podmiotach rynkowych, jak i kluczowe funkcje – ustawodawcze czy regulacyjne organizujące działanie rynku.
Celem artykułu jest wstępne usystematyzowanie głównych nurtów dyskusji o finansjalizacji i państwie, z uwzględnieniem polityki monetarnej i fiskalnej, polityki społecznej i dobrobytu. Złożoność procesów składających się na finansjalizację utrudnia dyskusję o państwie i finansjalizacji w kategoriach związków przyczynowo-skutkowych. Tkwią one bowiem implicite w mechanizmach funkcjonowania współczesnej gospodarki rynkowej w jej kapitalistycznej formie ustrojowej i w paradygmacie stałego wzrostu dobrobytu, utożsamianego głównie z wymiarem finansowym.
Przedstawione rozważania stanowią wstęp do pogłębionych badań, w których powinna być uwzględniona zarówno ewolucja, jak i zmiany współczesnego kapitalizmu w strukturach i instytucjach państwa, a przede wszystkim coraz większa złożoność finansjalizacji, w warunkach internacjonalizacji i globalizacji, a także demokratyzacji finansów. Niektóre elementy finansjalizacji, w tym czynione próby wykorzystania kryptowalut do podważania władczej roli państwa i monopolu emisji pieniądza przez bank centralny, utrudniają formułowanie wiarygodnych projekcji przyszłości. Jednak projekcje relacji finansjalizacji i państwa, jako uczestnika i regulatora systemu społeczno-ekonomicznego, nie powinny opierać się na założeniu egzogeniczności finansjalizacji wobec państwa. Państwo jest de facto kluczowym podmiotem uczestniczącym w procesach finansjalizacji, a ponadto – z racji swych praw i obowiązków – wykorzystuje finansjalizację do realizacji celów ekonomicznych i społecznych.
Słowa kluczowe: finansjalizacja, państwo, polityka społeczno-gospodarcza
Abstract
Financialisation concerns dynamic and increasingly complex processes occurring in the socio-economic sphere. These processes result from changes that are taking place in the private sector and, at the same time, from the activity of the state related to its company – ownership functions, as well as to the key legislative or regulatory functions that organise market operations.
The article aims to offer a preliminary systematisation of the main currents of discussions about financialisation and the state, including aspects of monetary, fiscal, and social policy, as well as welfare issues. The complexity of the financialisation processes makes it difficult to discuss the relationship between the state and financialisation in causal terms. They are implicit in the mechanisms of the modern capitalist market economy and in the paradigm of constant growth of prosperity, associated mostly with its financial dimension.
The presented considerations are an introduction to in-depth research, which should include both the evolution and changes of modern capitalism in the structures and institutions of the state, and, above all, the increasing complexity of financialisation that takes place in the context of internationalization, and democratization of finance. Some aspects of financialisation, like attempts to use cryptocurrencies in order to undermine the state’s sovereign power and the central bank’s monopoly on money issuance, make it difficult to formulate reliable future projections. However, projections of the relationship of financialisation and the state as a participant and regulator of the socio-economic system should not be based on the assumption of exogeneity of financialisation in relation to the state. In fact, the state is a key actor of the processes of financialisation. Moreover, due to its rights and obligations, it uses financialisation to achieve economic and social goals.
Key words: financialization, state, socio-economic policy
JEL: B50, E44, E60
Bibliografia
An Introduction to Libra. White Paper • From the Libra Association Members, 2019, https://libra.org/en-US/wp-content/uploads/sites/23/2019/06/LibraWhitePaper_en_US.pdf (dostęp: 15.01.2020).
Baldwin J., In digital we trust: Bitcoin discourse, digital currencies, and decentralized network fetishism, Palgrave Communications, 2018, vol. 4, 14, https://www.nature.com/articles/s41599-018-0065-0 (dostęp: 07.01.2020).
Boyer R., Is a finance-led growth regime a viable alternative to Fordism? A preliminary analysis, „Economy and Society” 2000, vol. 29/1.
Boyer R., Do Globalization, Deregulation and Financialization Imply a Convergence of Contemporary Capitalisms?, INCAS DP Series, Discussion Paper Series 2018, 09.
Davis A., Walsh C., The role of the state in the financialisation of the UK economy, „Political Studies” 2016, 64 (3).
Davis G.F., Kim S., Financialization of Economy, „Annual Review of Sociology” 2015, Vol. 41.
Dixon A.D., Sorsa V.-P., Institutional Change and the Financialisation of Pensions in Europe „Competition & Change” 2009, vol. 13, No. 4.
Dünhaupt P., Financialization and the crises of capitalism, IPE Working Papers 67/2016, Berlin School of Economics and Law, Institute for International Political Economy (IPE).
Epstein G.A. (red.), Financialisation and the World Economy, Edward Elgar Pub, London 2006.
Erturk I., Froud J., Johal S., Leaver A. and Williams K., The Democratization of Finance? Promises, Outcomes and Conditions, „Review of International Political Economy” 2007, Vol. 14, No. 4.
Ferreira F.P., Financialization and an era of crisis on capitalism, Working paper for presentation at the Union for Radical Political Economics (URPE) session on „Financialization, R&D”, Patentes and Development”, ASSA, Chicago, January 2017.
Financialization of infrastructure – Losing sovereignty on energy and economy, Observatori del deute en la Globalització, 2016.
Freeman R.B., It’s financialization!, „International Labour Review” 2010, vol. 149, No. 2.
Froud J., Haslam C., Johal S. and Williams K., Financialisation and the coupon pool, Gestão & Produção 2001, vol. 8/3.
Golka Ph., Financialization as Welfare. Social Impact Investing and British Social Policy, 1997– 2016, Springer, 2019.
Gumuła W., Zjawisko finansjalizacji, Znak, 2015, nr 721.
Hunter B.M., Murray S.F., Deconstructing the Financialization of Healthcare, Development and Change 2019, 50(5), 1263–1287. DOI: 10.1111/dech.12517
Lapavitsas C., Mendieta-Muñoz I., Financialization at a watershed in the USA, Competition & Change 2018, Vol. 22(5).
Long C., Is Financialization a Double-Edged Sword for Bitcoin and Cryptocurrencies?, Forbes, July 31, 2018, https://www.forbes.com/sites/caitlinlong/2018/07/31/is- inancialization-adouble-edged-sword-for-bitcoin-and-cryptocurrencies/#444d6cf82a20 (dostęp: 07.01.2020).
Łukmanow A.S., Lobbism w Rossii: Analiz sovremennoj specyfiki, „Sborniki konferencji NIC Socijosfera” 2013, No. 45.
Mader Ph., Mertens D. & van der Zwan N., Financialization: An Introduction, [w:] Ph. Mader, D. Mertens & N. van der Zwan (ed.), The Routledge International Handbook of Financialization, Routledge 2019.
Mitrović L.R., Immanuel Wallerstein’s Contribution to Mondology and the Critical Theory of the Global World System Transition, FACTA UNIVERSITATIS, Series: Philosophy, Sociology and Psychology 2007, Vol. 6, No. 1.
O’Brien P., Pike A., The financialization and governance of infrastructure, [w:] R. Martin and
J. Pollard (eds), Handbook of the Geographies of Money and Finance, Aldershot, Elgar 2017.
Preunkert J., Financialization of government debt? European government debt management approaches 1980–2007, Competition & Change 2017, Vol. 21(1).
Radon J., Thaler J., Fonds souverains: le retour du capitalism d’Etat?, „Problèmes Economiques” 2008, nr 2951.
Ratajczak M., Finansjalizacja gospodarki: wymiary dyskusji, „Bezpieczny Bank” 2017, nr 3(68).
Ratajczak M., Instytucjonalne aspekty nowej transformacji ustrojowej, [w:] E. Mączyńska (red.), Ekonomia i polityka: wokół teorii Grzegorza W. Kołodko, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2019.
Rynek w cuglach (wywiad z E.S. Phelpsem), Niezbędnik inteligenta, dodatek tygodnika „Polityka”, 18.10.2008.
Stiglitz J.E., Fitoussi J.-P., Durand M., Poza PKB. Mierzmy to co ma znaczenie dla rozwoju społeczno-gospodarczego, PTE, Warszawa 2019.
Stockhammer E., Finacialisation and the slowdown of accumulation, „Cambridge Journal of Economics” 2004, vol. 28/5.
Van der Zwan N., Making Sense of Financialization, Socio-Economic Review 2014, 12.
Wang Y., The rise of the ‘shareholding state’: financialization of economic management in China, „Socio-Economic Review” 2015, Vol. 13, Issue 3.
Wigan D., Financialisation and Derivatives: Constructing an Artifice of Indifferance, Competition& Change 2009, vol. 13, No. 2.
Pełny tekst artykułu w pdf:
