Bezpieczny Bank nr 3 (76) 2019, s. 113-129
https://doi.org/10.26354/bb.6.3.76.2019
Dawid Rogoziński
ORCID: 0000-0002-3195-024X
Katedra Prawa Cywilnego, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego
Procesowa ochrona praw ubezpieczonego-konsumenta w kontekście realizacji prawnego zabezpieczenia wierzytelności kredytowej
Process aspects of protecting the rights of the insured-consumer in the context of the implementation of the right from the loan collateral, which was established on the insurance contract
Streszczenie
Wskazanie umowy ubezpieczenia jako obligatoryjnego prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu (przede wszystkim długoterminowego) stało się powszechną praktyką na rynku usług finansowych, w tym także w relacjach z konsumentami. To zaś rodzi problemy praktyczne nie tylko na etapie transferu wierzytelności z umowy ubezpieczenia na bank, ale przede wszystkim na etapie realizacji roszczeń – już po zajściu wypadku ubezpieczeniowego. Celem artykułu jest analiza prawnej i faktycznej pozycji procesowej ubezpieczonego-kredytobiorcy lub jego spadkobierców po zajściu wypadku ubezpieczeniowego. Zaproponowane w orzecznictwie rozwiązania proceduralne ocenione zostaną pod kątem ich zgodności z wymogiem zagwarantowania konsumentom skuteczności instrumentów ochrony przewidzianych w unijnym reżimie prawa konsumenckiego, co determinuje również konieczność odwołania się do relacji ekonomicznych łączących ubezpieczonego-kredytobiorcę, bank oraz ubezpieczyciela.
Słowa kluczowe: bancassurance, ubezpieczenie spłaty kredytu, zabezpieczenie spłaty kredytu, powództwo o świadczenie na rzecz osoby trzeciej, powództwo o ustalenie
Abstract
It is common practice on the financial services market to use loan collateral by transferring rights from a property or life insurance contract. This also applies to consumer trading. For this reason, practical problems must be faced not only at the stage of transfer of claims from the insurance contract, but primarily at the stage of implementation of claims – after an insurance accident. The purpose of this article is to analyze the legal and actual procedural position of the insured-borrower or his heirs in that cases. The procedural solutions proposed in the case-law will be analyzed in the light of their compliance with the requirement to guarantee consumers the effectiveness of protection instruments provided for in the EU consumer law regime. This will also determine the need to refer to economic relations between the insured-borrower, the bank and the insurer.
Key words: bancassurance, payment protection insurance, loan collateral, action for a benefit to a third party, action to establish
JEL: G220, K120, K150
Bibliografia
Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U.UE.L.1993.95.29 z dnia 21 kwietnia 1993r.).
Ustawa z dnia z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025).
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tj. Dz.U. z 2017 r. poz. 1876).
Ustawa o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej z dnia 11 września 2015 r. (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 381).
Bączyk M., Problem regulacji prawnej zabezpieczeń w prawie polskim, „Bank i Kredyt” nr 1/1991.
Bryl W. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. I, Z. Resich (red.), Warszawa 1972.
Czech B., komentarz do art. 189 kpc [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. T. 1-2, Wyd. 7., A. Marciniak, K. Piasecki (red.), Warszawa 2016.
Dybka W., Konsumenckie prawo do sądu, Warszawa 2018.
Dybowska W., Zarządzanie ryzykiem kredytowym w bankach spółdzielczych w Polsce, „Kwartalnik Naukowy Uczelni Vistula” nr 2/2014.
Gorzko P., Glosa do wyroku TS z dnia 21 kwietnia 2016 r., C-377/14, LEX/el. 2016.
Jędrzejewska M., Wpływ czynności procesowych na bieg przedawnienia, Warszawa 1984.
Kosiński H., komentarz do art. 93 [w:] Prawo bankowe. Komentarz. Wyd. 1, H. Gronkiewicz-Waltz (red.), Warszawa 2013.
Krajewski J., komentarz do art. 189 kpc [w:] Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem, t. I, Warszawa 1989.
Krajewski M., Glosa do wyroku SN z dnia 8 sierpnia 2003 r., V CK 169/02, „Orzecznictwo Sądów Polskich” Nr 10/2004, poz. 121.
Krajewski M., Umowa ubezpieczenia. Art. 805-834 KC. Komentarz, Warszawa 2004.
Krysiak Z., Ryzyko kredytowe a wartość firmy, Kraków 2006.
Kucharski B., Przelew wierzytelności przyszłej. Glosa do wyroku SN z dnia 8 sierpnia 2004 r., V CK 169/02, „Glosa” nr 3/2005.
Kunicki I., komentarz do art. 189 kpc [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz. Art. 1-729, A. Góra-Błaszczykowska (red.), SIP Legalis/el, Warszawa 2016.
Mazurczak Ł., Roszczenie regresowe ubezpieczyciela do leasingobiorcy odpowiedzialnego za szkodę na przedmiocie leasingu, „Rozprawy Ubezpieczeniowe” nr 1/2013.
Mrozowska B., Wnęk A., Umowa ubezpieczenia na życie jako zabezpieczenie kredytu hipotecznego, „Prawo Asekuracyjne” nr 4/2014.
Piasecki K. (red.), SIP Legalis/el, Warszawa 2006;
Piasecki K., Wyrok pierwszej instancji w procesie cywilnym, Warszawa 1981.
Rowiński T., Interes prawny w procesie cywilnym i postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 1971.
Rudkowska-Ząbczyk E., komentarz do art. 189 kpc [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, E. Marszłkowska-Krześ (red.), SIP Legalis/el, Warszawa 2019.
Smykla B., komentarz do art. 69 [w:] Prawo bankowe. Komentarz. 2, SIP Legalis/el, Warszawa 2011.
Wengerek E., Powództwo o ustalenie, „Ruch Prawniczy i Ekonomiczny”, Poznań 1959.
Więcko M., Umowa ubezpieczenia jako zabezpieczenie wierzytelności banku – analiza podstaw prawnych, teorii i praktyki, „Rozprawy Ubezpieczeniowe” nr 2/2009.
Zieliński A., komentarz do art. 189 kpc [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. 9, A. Zieliński (red.), SIP Legalis/el, Warszawa 2017.
Wyrok TSUE z dnia 14 grudnia 1994 r., Peterbroeck, C‑312/93, EU:C:1995:437.
Wyrok TS UE z dnia 13 marca 2007 r., Unibet, C‑432/05, EU:C:2007:163.
Wyrok TSUE z dnia 7 czerwca 2007 r., van der Weerd i in., C‑222/05 – C‑225/05, EU:C:2007:318.
Wyrok TS UE z dnia 26 kwietnia 2012 r., Nemzeti Fogyasztóvédelmi Hatóság, C-472/10, ZOTSiS 2012/4/I-242.
Wyrok TS UE z dnia 14 czerwca 2012 r., Banco Espanol de Crédito SA, C 618/10, ECLI:EU:C:2012:349.
Wyrok TS UE z dnia 21 kwietnia 2016 r., Radlinger, C-377/14, ECLI:EU:C:2016:283.
Uchwała SN z dnia 12 lutego 1969 r., III PZP 43/68, OSNCP 1969, Nr 9, poz. 150.
Uchwała SN z dnia 17 kwietnia 1970 r., III PZP 34/69, OSNCP 1970, Nr 12, poz. 217.
Uchwała SN z dnia 21 maja 1981 r., III CZP 57/80, OSNCP 1982, Nr 1, poz. 1.
Uchwała SN z dnia 5 maja 1993 r., III CZP 54/93, OSNCP 1993 nr 12, poz. 219.
Uchwała SN z 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, OSNC 2019 nr 1, poz. 2, str. 9.
Wyrok SN z dnia 13 kwietnia 1965 r., II CR 266/64, OSP 1966, Nr 7, poz. 166;
Wyrok SN z dnia 1 grudnia 1983 r., I PRN 189/83, OSNC 1984, Nr 7, poz. 121.
Wyrok SN z dnia 27 sierpnia 1986 r., I PRN 64/86, OSNC 1987, Nr 11, poz. 183; OSP 1987, Nr 9, poz. 182.
Wyrok SN z dnia 24 marca 1987 r., III CRN 57/87, OSNPG 1987, Nr 7, poz. 27.
Wyrok SN z dnia 21 czerwca 2002 r., V CKN 1069/00, OSNC 2003, nr 11, poz. 149.
Wyrok SN z dnia 8 sierpnia 2003 r., V CK 169/02, OSP 2004/10/121.
Wyrok SN z dnia 9 sierpnia 2005 r., IV CK 157/05, LEX nr 346081.
Wyrok SN z dnia 18 czerwca 2009 r., II CSK 33/09, OSNC 2010, Nr B, poz. 47.
Postanowienie SN z dnia 29 października 2009 r., III CZP 79/09, BSN 2009, Nr 10.
Wyrok SN z 22.11.2002 r., IV CKN 1519/00, Legalis nr 59144.
Wyrok SN z dnia 19 czerwca 2013 r., I CSK 571/12, Legalis nr 673760.
Wyrok SN z dnia 12 września 2013 r., IV CSK 91/13, Legalis nr 924891.
Wyrok SN z dnia 3 kwietnia 2014 r., IV CSK 309/13; LEX nr 1504916.
Wyrok SN z dnia 14 października 2015 r., V CSK 40/15, Legalis nr 1364798.
Wyrok SN z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, OSNC 2018 nr 7-8, poz. 79, str. 105.
Wyrok SN z dnia 9 stycznia 2019 r., I CSK 736/17, Legalis nr 1874418.
Wyrok SA w Białymstoku z dnia 22 lutego 2012 r., I ACa 752/11, OSAB 2012 nr 1, str. 19, Legalis nr 491947.
Wyrok SA w Warszawie z dnia 07 maja 2015 r., I ACa 1262/14, Legalis nr 1398352.
Wyrok SA w Katowicach z dnia 29 października 2015 r., I ACa 492/15, Legalis nr 1370692.
Wyrok SA w Katowicach z dnia 17 maja 2017 r., sygn. akt I ACa 45/17,
Wyrok SO w Lublinie z dnia 13 stycznia 2014 r., I C 536/12.
Wyrok SO w Koninie z dnia 07 lipca 2014 r., I ACa 219/14.
Pełny tekst artykułu w pdf:
